Në praktikë, teknologjia blockchain shkurton ndërmjetësit. Duke u mbështetur në rrjetet e përdoruesve dhe besimin kolektiv, zvogëlon nevojën për rrjete të centralizuara dhe ruajtje të të dhënave. Kjo karakteristikë bëri që monedhat virtuale të jenë të njohura në internet, por ato kanë potencialin të bëjnë diçka më revolucionare sesa të errësojnë mënyrën se si po ndryshojnë paratë në duart e njerëzve: Sistemet e pagesave me bazë blockchain mund të përfshinë më shumë se 1.7 miliardë njerëz që nuk janë të varur nga bankat apo të kenë nevojë prej tyre për të firmosur (përfshirë 25% të familjeve amerikane), në ekonominë formale. Dhe duke vepruar kështu, mund të nxjerrin nga përdorimi mënyrat e vjetra, të shtrenjta dhe uzurpuese të pagesave, dhe shërbime financiare joformale që njerëzit kryejnë.
Një pandemi që nuk po mbaron e bën këtë sfidë edhe më urgjente, pasi dekada përparimesh ekonomike janë fshirë. Tani për tani, më shumë se 70% e bankave qendrore të botës po hulumtojnë meritat e monedhave dixhitale të bankës qendrore (CBDC) – versionet elektronike të monedhave të tyre kombëtare. Kjo është një marrëveshje më e madhe nga sa mund të mendoni: Një monedhë kombëtare dixhitale mund të zvogëlojë besimin në bankat tregtare si ndërlidhje kryesore për administrimin e parave dhe të rrisë alternativat për konsumatorët, shumë prej të cilëve operojnë përtej mundësive të degëve fizike të bankave ose të përjashtuara nga sistemi financiar për shkak të kredisë së dobët ose mungesës së fondeve. Për shkak të mënyrës së decentralizuar që funksionojnë sistemet e pagesave të bazuara në blockchain, ato i fuqizojnë njerëzit me pagesa të 4S-ve, domethënë sesi shpenzojnë, kursejnë, dërgojnë dhe sigurojnë paratë e tyre.
Sidoqoftë, që kjo të funksionojë, do të na duhen mënyra pagese të hapura dhe ndërvepruese – rrjet pagesash universale, të hapura dhe të drejtuara nga përdoruesi. Zgjatja e perimetrit të ekonomisë formale dhe ulja e kostove të shërbimit nuk është vetëm qasje altruiste, por është një mjet për të zgjeruar tregun dhe për të ulur rrezikun nga besimi në rrjetet financiare të centralizuara.
Varfëria kushton shtrenjtë
Kushton shtrenjtë të jesh i varfër, larg dhe i shkëputur, dhe kjo ka ndodhur për një kohë të gjatë. Çështjet e çmimit, konkurrencës, qasjes dhe lidhjes në rrjetet bankare dhe të pagesave sot duken të ngjashme me rrjetet telefonike 50 vjet më parë: Në atë kohë, të vetmit njerëz që kishin qasje të besueshme ishin ata që jetonin në vendin e duhur ose me një kod postar të vlefshëm, dhe miliarda njerëz mbetën pa komunikim të besueshëm dhe me komunikim me kosto të ulët. Përparimet në telefoninë celulare dhe bandën e gjerë, krahas pajisjeve të lëvizshme me kosto të ulët – të cilat, siç ndodh, më shumë se 1 miliardë prej 1.7 miliardë njerëzve kanë qasje – bënë të mundur shtrirjen e ndërlidhjes njerëzore. Tani është koha për të filluar lidhjen e këtyre nyjeve, duke e kthyer një telefon celular me qasje në internet për të kryer çdo lloj pagese e transaksioni.
Një telefon celular me qasje në internet është përfundimi i mobilitetit ekonomik. Ndërsa është vërtetuar se përparimet në bankingun celular kanë përmirësuar përfshirjen financiare, sistemet e pagesave me bazë blockchain kanë potencialin për të ulur kostot dhe për të përmirësuar aksesin edhe më tej. Shembulli më i mirë i kësaj mundësie janë flukset e parave të dërguara nga vendet të dnryshme në botë, të cilat arritën më shumë se 700 miliard dollarë në vitin 2019. Kostoja dhe procesi i ngarkuar i dërgimit të remitancave – që kushton mesatarisht 7% në nivel global, por mund të shkojë shumë më e lartë – lë shumë për të dëshiruar dhe identifikon një numër gjithmonë e më të njerëzish që nuk mund ta përballojnë atë. Kjo rrjedhë e parave është aq e rëndësishme sa Kombet e Bashkuara kanë vendosur një objektiv për të ulur koston e dërgesave në 3% si pjesë e Qëllimeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm. Është e pamundur që kjo të realizohet plotësisht pa teknologji open source, të rrjeteve të pagesave në botë. Bashkëpunimi publik-privat dhe qasjet hibride ndaj CBDC mund të sigurojnë ekuilibrin e duhur midis niveleve të nevojshme të pajtueshmërisë dhe inovacionit që çojnë në uljen e kostove dhe kompleksitetin e flukseve monetare ndërkufitare.
Një rrugë e gjatë përpara
Atëherë, si do të dukej një infrastrukturë e hapur pagese? Dhe si do të funksiononte me CBDC? Si parim i parë, ne nuk mund të ekzekutojmë një eksperiment shkencor në botë, dhe së paku mbi të gjithë njerëzit e cenueshëm financiarisht, të cilët mund të punojnë gjithashtu nën sfidat e leximit teknologjik. Duke folur praktikisht, ekzistojnë dy mënyra për ta arritur këtë në mënyrë të sigurt: 1) promovimi i sigurisë rregullatore dhe promovimi i fuqishëm i konkurrencës rreth valës në rritje të projekteve stablecoin (monedhat e qendrueshme), dhe 2) krijimi i sandbox rregullatore ku eksperimente të ndryshme me CBDCs të shitjes me shumicë, pakicë, dhe hibrid mund të testohet, së bashku me bashkëpunimin publik-privat që mund t’i bëjnë rastet e përdorimit të kilometrave të fundit një realitet. Ashtu si standardizimi i platformave globale të mesazheve ka zgjeruar bazën e lidhjes nga miliarda përdorues, mundësia e rrjeteve të pajtueshme të pagesave me bazë blockchain mund të zgjasë në mënyrë të ngjashme, perimetrin e ekonomisë formale dhe të ulë nivelin e poshtëm të lëvizshmërisë ekonomike, duke kompletuar kështu sistemin financiar, në vend se të konkurrojë me të.
Së dyti, ndryshe nga shumica e teknologjive të tjera, të cilat evoluojnë me shpejtësi dhe rregullojnë problemet gjatë rrugës, është thelbësore që ky sistem të fillojë duke marrë të drejtën e përputhjes, veçanërisht kur bëhet fjalë për të kënaqur kërkesat e rrepta të pas-9/11 për pastrimin e parave, kundër financimit të terrorizmit. Kjo përfshin krijimin e kornizave që mund të harmonizojnë trajtimin rregullues të pasurive dixhitale në të gjithë botën, duke përfshirë të ashtuquajturat stablecoins globale, që është një zonë rishikimi nga Bordi i Stabilitetit Financiar, një organ ndërkombëtar që monitoron sistemin financiar global. Një nga fushat kryesore të mundësive për të shtrirë perimetrin e pagesave është zhvillimi i kërkesave të nivelit, “njoh klientin tuaj” (KYC) si dhe adresimi i hendekut global të identitetit, në të cilin më shumë se 1 miliardë njerëz nuk kanë një ID të lëshuar në shkallë vendi. Edhe këtu, aplikimi i teknologjisë së blockchain, së bashku me biometrikën, mund të përmirësojnë rezultatet për ofrimin e shërbimeve qytetare (duke filluar nga llogaritja), përfshirë qasjen financiare. (Projekti i Protokollit Kiva në Sierra Leone ofron udhëzime imponuese të identitetit dixhital.)
E treta, është që zgjidhjet dhe teknologjitë duhet të jenë me burim të hapur. Tradicionalisht, ka pasur mungesë të konkurrencës së gjerë për shërbimet themelore, veçanërisht në pagesa, dhe kështu mundësimi i zhvillimit pa pagesë të portofolëve digjitale me origjinë mobile, nëse ata mbajnë stablecoin ose CBDCs – ka të ngjarë të rezultojë në një shtrirje më të gjerë sesa mund të arrihej në botën tradicionale financiare. Zgjatja e perimetrit të ekonomisë formale në atë mënyrë që ekuilibron pajtueshmërinë, menaxhimin e rrezikut dhe inovacionin e shërbimeve përgjegjëse financiare nuk ka të bëjë me përçarje, ka të bëjë me alternativë.
Ka një precedent se si bankat qendrore, autoritetet publike dhe sektori privat mund të realizojnë ndërtimin e kësaj infrastrukture. Inovacioni i pagesave me kosto të ulët, të drejtuar nga përdoruesit, me qasje në internet, kryesisht kanë ardhur nga Azia. Nga të gjitha bankat qendrore që eksplorojnë rreziqet dhe mundësitë e dixhitalizimit të monedhave të tyre kombëtare, banka qendrore e Kinës synon të jetë fituesi i qartë.
Një sistem që ekziston dhe është maturuar tashmë
Pandemia ka bërë të qartë përdorimin e këtij lloj sistemi, jo vetëm për pagesa ndërkombëtare, por për shëndetin financiar të brendshëm në Shtetet e Bashkuara. Drafti fillestar i Aktit të SHBA CARES, i cili mobilizoi 2.2 trilion dollarë për lehtësimin ekonomik dhe përfshiu pagesa direkte për qytetarët e SHBA-ve, bëri thirrje për krijimin e një dollari dixhital dhe një portofoli dixhital të qytetarëve për të lehtësuar pagesat direkte në kohë reale.
Sidoqoftë, kjo gjuhë pati jetë të shkurtër në projektligjin original; konkurrenca, zbutja e varfërisë dhe përfitimet ekonomike që mund të arrihen nuk mund të mbivlerësohen. Në SHBA, ku afro 51 milion amerikanë kanë humbur punën e tyre për shkak të Covid-19, më shumë njerëz janë të detyruar të mbështeten në huazimin e payday dhe kredi; shumë nga familjet në nevojë kanë pritur për shumë javë për të marrë çeqet e tyre. Për komunitetet rurale dhe të tjerët, koncepti i thyerjes së një çeku, ashtu si shkuarja në një vend për të tërhequr remitancat, nuk është vetëm jo komod dhe i vështirë, por është i kushtueshëm dhe në mes të një shpërthimi të sëmundjes ngjitëse, është i rrezikshëm.
Monedhat dixhitale dhe sistemet e pagesave të bazuara në blockchain nuk janë zgjidhje për kategoritë e varfëra dhe ato të përjashtuara nga sistemi financiar. Së bashkume parimet e forta të qeverisjes, siç janë ato të mbështetura nga Parimet Presidio të sapo lëshuara të Forumit Ekonomik Botëror, mund të bëjnë një ndryshim në dixhitalizimin e pagesave, pa I eskpozuar njerëzit ndaj mashtrimit, hiper-paqëndrueshmërisë dhe niveleve të dobëta të menaxhimit dhe pajtueshmërisë së rrezikut, të cilat kanë rrënuar shumë shërbime financiare me bazë në blockchain në të kaluarën. Kjo teknologji 11-vjeçare tani po maturohet, dhe po fiton një qartësi rregullatore të nevojshme për të gjithë botën. Ajo që pandemia nënvizon në të gjitha aspektet e jetës sonë, përveç pagesave, është se qasja e kudogjendshme në teknologji – qoftë mësimi i miliona studentëve nga distanca përmes Zoom – është se rasti për rrjetet e hapura, të bazuara në blockchain dhe stablecoin ose CBDC-të janë maturuar.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
