Pavarësisht dekadave të kërkimeve të shumta, shkaktarët e saktë të autizmit mbeten ende një mister.
Rreth 1 nga çdo 36 fëmijë në Shtetet e Bashkuara janë diagnostikuar me autizëm, një grup kompleks çështjesh zhvillimore të karakterizuara nga sjellje të përsëritura dhe vështirësi në ndërveprimet sociale. Studime të reja kishin sugjeruar se sëmundja e nënës gjatë shtatzanisë rrit rrezikun që te fëmija të zhvillohet autizëm. Megjithatë, studimet e fundit nga NYU Langone Health gjetën “asnjë provë bindëse” se infeksioni, depresioni ose çështje të tjera shëndetësore te nënës gjatë shtatzanisë mund të shkaktojnë autizmin. Ndryshe, studiuesit vënë në dukje se diagnoza e autizmit shpesh lidhet me faktorë të tillë si gjenetika, ekspozimi ndaj ndotjes dhe qasja në shërbime shëndetësore. “Ne nuk gjetëm asnjë lidhje midis kodeve specifike të diagnostikimit në regjistrat mjekësorë të nënës dhe diagnozës së autizmit te fëmija. Megjithatë, nuk mund të themi në mënyrë përfundimtare se infeksioni i nënës nuk shkakton autizëm,” tha Magdalena Janecka, profesore asistente në Departamentin e Psikiatrisë së Fëmijëve dhe Adoleshentëve dhe në Departamentin e Shëndetit të Popullsisë në NYU Grossman School of Medicine, në një intervistë për The Post.
Studimi i parë i llojit të tij
Ekipi i Janecka analizoi mbi 1.1 milion shtatzëni daneze. Të dhënat regjistruese të Danimarkës janë më të organizuara dhe gjithëpërfshirëse se sistemi amerikan, shpjegoi ajo. Studiuesit u fokusuan në 236 gjendje materne të regjistruara në dosjet shëndetësore. Ata arritën të lidhin shumicën e rasteve të autizmit te faktorë të tillë si mosha e nënës gjatë shtatzanisë — fëmijët e nënave më të vjetra kanë më shumë gjasa të kenë autizëm — si dhe faktorë gjenetikë. Për shembull, nëse një grua përjeton depresion gjatë shtatzanisë dhe fëmija i saj diagnostikohet me autizëm, është shumë më e mundshme që depresioni dhe autizmi të kenë një bazë gjenetike të përbashkët, sesa depresioni të shkaktojë drejtpërdrejt autizmin te fetus në zhvillim. “Shumë nëna të fëmijëve me autizëm ndihen fajtorë, duke menduar se kanë bërë diçka gabim gjatë shtatzanisë, dhe kjo është prekës,” theksoi Janecka.
Ajo shtoi se mbi 350 gjene janë të lidhura me autizmin dhe vonesën zhvillimore — dhe shumë gjene të tjera ndoshta kontribuojnë në mënyrë të ngjashme. “Këto 350 gjene janë të lidhura me një rrezik shumë të lartë dhe shpesh ndodhin de novo te fëmija – pra, mutacioni ndodh vetëm në spermën ose vezën, kështu që të dy prindërit janë të padëmshëm, por mutacioni i transmetohet te fëmija. Nëse fëmija mban një nga këto mutacione, ka shumë gjasa të diagnostikohet me autizëm ose vonesë zhvillimore.”
Lexo edhe:Çfarë përfitojnë fëmijët nga robotika dhe inteligjenca artificiale?
Përtej historisë shëndetësore të nënës
Kur lidhja nuk ishte e qartë, studiuesit përfshinë edhe vëllezërit dhe motrat në analizë. Nëse një nënë ishte diagnostikuar me të njëjtën gjendje gjatë shtatzanisë për një fëmijë me autizëm dhe për një fëmijë pa autizëm, kjo sugjeronte se faktorë të tjerë po ndikonin. “Ne besojmë se studimi ynë është i pari që shqyrton në mënyrë gjithëpërfshirëse historinë mjekësore të nënës dhe eksploron një gamë të gjerë lidhjesh të mundshme, duke kontrolluar për shumë gjendje të njëkohshme dhe faktorë të përzier,” tha Dr. Vahe Khachadourian, profesor asistent kërkimi në Departamentin e Psikiatrisë së Fëmijëve dhe Adoleshentëve në NYU Grossman School of Medicine.
Ekipi gjithashtu analizoi historitë shëndetësore të babave. Pas marrjes parasysh të faktorëve familjarë, e vetmja diagnozë materne që mbeti e fortë lidhur me autizmin ishte ajo e komplikimeve shtatzënike që lidhen me fetusin. “Interpretimi ynë është se këto diagnoza fetale nuk shkaktojnë autizëm, por janë shenjat e para të tij,” shpjegoi Janecka. “Hipoteza e përhershme është se autizmi fillon në mënyrë prenatale – ndryshime zhvillimore po ndodhin që nga fillimi i shtatzanisë, edhe para se fëmija të marrë një diagnozë për autizëm.”
Kufizimet e studimit dhe hapat e ardhshëm
Studimi, i botuar të premten në revistën Nature Medicine, ka disa kufizime. Për shembull, kërkuesit nuk analizuan përdorimin e medikamenteve gjatë shtatzanisë. Janecka theksoi se ekipi planifikon të përdorë të dhëna gjenetike nga fëmijët e studiuar për të identifikuar se cilat gjendje materne mund të tregojnë një predispozitë të lartë gjenetike për autizëm. Ndërkohë, normat e diagnostikimit të autizmit vazhdojnë të rriten. Shumë studiues supozojnë se kjo rritje mund të jetë për shkak të praktikave më të mira të ekranimit, ndryshimeve në kriteret diagnostikuese dhe një ndërgjegjësimi të shtuar midis prindërve dhe klinikëve.
Këshilla për çiftet në pritje të një fëmije
Për çiftet që janë shqetësuar për rrezikun e autizmit tek fëmija i tyre, Janecka rekomandon konsultimin me një këshilltar gjenetik. “Duket se autizmi ndodh kryesisht për shkak të faktorëve gjenetikë, të cilët janë të vështirë për t’u testuar. Nëse një çift ka histori të autizmit në familje të ngushtë, ata mund të flasin me një këshilltar gjenetik për të mësuar më shumë rreth gjasave që fëmija i tyre të marrë diagnozën,” tha ajo.
Ky studim thekson rëndësinë e kërkimeve të mëtejshme për të kuptuar më mirë mekanizmat prenatale që çojnë në zhvillimin e autizmit, duke çliruar kështu shumë nga ndjenjat e fajës që ndihen nëna pas lindjes së fëmijës me autizëm.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
